พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) กรุงเทพมหานคร ปี 2525 ฉลองรัตนโกสินทร์ 200 พิมพ์เล็ก

ตำนานและต้นกำเนิดของพระแก้วมรกต
ตำนานการสร้างพระแก้วมรกต
ตามตำนานเล่าว่าพระแก้วมรกตถูกสร้างขึ้นโดยพระภิกษุชาวอินเดียเมื่อประมาณ 500 ปีก่อนคริสต์ศักราช โดยเชื่อกันว่าใช้วัสดุเป็นมรกตแท้หรือหยกเนื้อดี นอกจากนี้ยังมีพุทธทำนายกล่าวว่าพระพุทธรูปองค์นี้จะนำความรุ่งเรืองมาสู่บ้านเมืองที่ได้อัญเชิญไปประดิษฐาน

การค้นพบพระแก้วมรกต
ในปี พ.ศ. 1977 พระแก้วมรกตถูกค้นพบในเจดีย์เก่าที่วัดพระแก้ว จังหวัดเชียงราย โดยตอนแรกองค์พระถูกปกคลุมด้วยปูนทำให้เข้าใจผิดว่าเป็นพระพุทธรูปปูนปั้น จนกระทั่งปูนแตกร้าวเผยให้เห็นเนื้อในที่เป็นแก้วสีเขียวสดใส ทำให้ทราบว่าเป็นพระพุทธรูปที่มีค่ามหาศาล

การเดินทางของพระแก้วมรกต
หลังจากถูกค้นพบ พระแก้วมรกตได้เดินทางผ่านหลายเมือง ได้แก่

เชียงราย → เชียงใหม่ : อัญเชิญไปประดิษฐานที่วัดเจดีย์หลวง
เชียงใหม่ → หลวงพระบาง : ในช่วงที่อาณาจักรล้านช้างรุ่งเรือง พระแก้วมรกตถูกอัญเชิญไปยังหลวงพระบาง
หลวงพระบาง → เวียงจันทน์ : ในยุคที่ลาวเรืองอำนาจ พระแก้วมรกตถูกนำไปประดิษฐานที่เวียงจันทน์
เวียงจันทน์ → กรุงธนบุรี → กรุงเทพฯ : ในรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสิน พระแก้วมรกตถูกอัญเชิญมายังกรุงธนบุรี และต่อมาในรัชกาลที่ 1 ได้ถูกอัญเชิญมาประดิษฐานที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) กรุงเทพฯ ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานถาวรจนถึงปัจจุบัน
พระแก้วมรกตในประวัติศาสตร์ไทย
การอัญเชิญพระแก้วมรกตสู่กรุงธนบุรี
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงเห็นถึงความสำคัญของพระแก้วมรกตและได้อัญเชิญจากเวียงจันทน์มายังกรุงธนบุรี เพื่อเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวไทยในยุคเปลี่ยนผ่านของแผ่นดิน

การอัญเชิญพระแก้วมรกตสู่กรุงเทพฯ
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) สถาปนากรุงเทพมหานครเป็นราชธานี ทรงอัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐาน ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม และจัดให้เป็นพระพุทธรูปสำคัญคู่บ้านคู่เมืองไทยตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

ลักษณะและความงดงามของพระแก้วมรกต
วัสดุและศิลปกรรมขององค์พระ
พระแก้วมรกตเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ศิลปะแบบล้านนา สลักจากหยกเนื้อดีสีเขียวสดใส มีขนาดหน้าตักกว้างประมาณ 48.3 ซม. และสูงประมาณ 66 ซม.

เครื่องทรงพระแก้วมรกตในแต่ละฤดู
พระแก้วมรกตมีเครื่องทรง 3 ชุดที่ใช้เปลี่ยนตามฤดูกาล ได้แก่

ฤดูร้อน : เครื่องทรงทองคำ มีพระมหามงกุฎ
ฤดูฝน : เครื่องทรงทองคำ พร้อมฉลองพระองค์คลุม
ฤดูหนาว : เครื่องทรงทองคำ ประดับด้วยเครื่องอาภรณ์คล้ายเสื้อคลุม พิธีเปลี่ยนเครื่องทรงกระทำโดยพระมหากษัตริย์ในแต่ละฤดูกาล
ความเชื่อและศรัทธาต่อพระแก้วมรกต
ความศักดิ์สิทธิ์และปาฏิหาริย์ของพระแก้วมรกต
มีเรื่องเล่ามากมายเกี่ยวกับปาฏิหาริย์ของพระแก้วมรกต เช่น การช่วยปกป้องบ้านเมืองจากภัยพิบัติ และการบันดาลโชคลาภแก่ผู้ศรัทธา

พระแก้วมรกตกับพิธีกรรมสำคัญของไทย
พระแก้วมรกตมีบทบาทสำคัญในพิธีกรรมของประเทศไทย โดยเฉพาะพิธีบรมราชาภิเษกและพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงที่พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้ประกอบพิธีด้วยพระองค์เอง

การสักการะและข้อควรรู้
วิธีการไหว้พระแก้วมรกตอย่างถูกต้อง
ตั้งจิตอธิษฐานและกล่าวคำบูชาพระแก้วมรกต
ใช้ดอกบัวหรือพวงมาลัยถวายเป็นเครื่องสักการะ
การเวียนเทียนรอบพระอุโบสถในวันสำคัญทางศาสนา
ข้อควรปฏิบัติและข้อห้ามในการเข้าชมวัดพระแก้ว
แต่งกายสุภาพ ห้ามสวมกางเกงขาสั้นหรือเสื้อแขนกุด
ห้ามถ่ายรูปภายในพระอุโบสถ
ห้ามส่งเสียงดังหรือทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม
บทสรุป
พระแก้วมรกตเป็นพระพุทธรูปที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประเทศไทย ไม่เพียงเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวไทยเท่านั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความศักดิ์สิทธิ์และความเจริญรุ่งเรืองของชาติ ด้วยตำนานที่เก่าแก่ ประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน และความศรัทธาที่มั่นคง พระแก้วมรกตจะยังคงเป็นที่เคารพบูชาของชาวพุทธตลอดไป
ข้อมูลวิวัฒน์สังฆภัณฑ์