เหรียญ รัชกาลที่ 5 ที่ระลึกสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ รัชกาลที่ 5 ปี 2533 พิมพ์เล็ก

2416 - 3 พระราชพิธีบรมราชาภิเษกในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

และประกาศเปลี่ยนธรรมเนียมใหม่

วันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2416 มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ครั้งที่ 2 โดยจัดขึ้นภายหลังเมื่อพระองค์มีพระชนมายุครบ 20 พรรษา ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ ณ วัดพระศรีรัตน-ศาสดาราม แล้วเสด็จพระราชดำเนินไปประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร เป็นเวลา 15 วัน หลังจากทรงลาสิกขาแล้วจึงมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ครั้งที่ 2 และเฉลิมพระปรมาภิไธยว่า พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ทรงประกาศเปลี่ยนธรรมเนียมจากการหมอบเฝ้าเป็นการยืนเฝ้าตามตำแหน่ง ไม่ใช้ธรรมเนียมหมอบคลานอีกต่อไป โดยตราเป็นพระราชบัญญัติ และมีพระบรมราชโองการประกาศแก่พระบรมวงศานุวงศ์และข้าทูลละอองธุลีพระบาทในวันบรมราชาภิเษก ความตอนหนึ่งว่า

 

...เลิกเปลี่ยนธรรมเนียมที่หมอบคลานกราบไหว้นั้น ก็เพราะเพื่อจะให้เหนความดีที่จะไม่มีการกดขี่แก่กันในบ้านเมืองนั้นอีกต่อไป...ก็ในประเทศสยามนี้ ธรรมเนียมบ้านเมืองที่เปนการกดขี่แก่กัน อันไม่ต้องด้วยยุติธรรมนั้นก็ยังมีอยู่อีกหลายอย่าง หลายประการ จะต้องคิดลดหย่อนผ่อนเปลี่ยนเสียบ้าง แต่การที่จะจัดผลัดเปลี่ยนธรรมเนียมจะให้แล้วไปในครั้งเดียวคราวเดียวนั้นไม่ได้ จะต้องค่อยคิดเปลี่ยนแปลงไป ตามเวลาที่ควรแก่กาลที่จะเปลี่ยนแปลงได้ บ้านเมืองจะได้มีความเจริญสมบูรณ์ยิ่งขึ้นไป...เพราะฉะนั้นจึงจะต้องละพระราชประเพณีเดิม ที่ถือว่าหมอบคลานเปนการเคารพอย่างยิ่งในประเทศสยามนี้เสีย...ให้พึงรู้ว่าการที่เปลี่ยนธรรมเนียมใหม่ เลิกหมอบคลาน ให้ยืนให้เดินนั้น เพราะจะให้เหนเปนแน่ว่า จะไม่มีการกดขี่แก่กัน ในการที่ไม่เปนยุติธรรมอีกต่อไป เมืองใดประเทศใดผู้ที่เปนใหญ่ มิได้ทำการกดขี่แก่ผู้น้อย เมืองนั้นประเทศนั้นก็คงมีความเจริญเปนแน่