เหรียญ หลวงพ่อพระไชยเชฎฐา วัดศรีเมือง จ.หนองคาย ปี 2513 พระเทพบัณฑิต (รักษ์ เรวโต) ในงานฉลองกุฎิเทพบัณฑิตานุสรณ์

จารึกวัดศรีเมือง
ชื่อจารึก     จารึกวัดศรีเมือง
ชื่อจารึกแบบอื่นๆ     นค. 3
อักษรที่มีในจารึก     ไทยน้อย
ศักราช     พุทธศักราช 2109
ภาษา     ไทย
ด้าน/บรรทัด     จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 40 บรรทัด
วัตถุจารึก     ศิลา ประเภทหินทราย
ลักษณะวัตถุ     รูปใบเสมา
ขนาดวัตถุ     กว้าง 40 ซม. สูง 170 ซม. หนา 20 ซม.
บัญชี/ทะเบียนวัตถุ
1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นค. 3”
2) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 และ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกวัดศรีเมือง”
ปีที่พบจารึก     ไม่ปรากฏหลักฐาน
สถานที่พบ     วัดศรีเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย
ผู้พบ     นายแพง ทะรังษี
ปัจจุบันอยู่ที่     วัดศรีเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย
พิมพ์เผยแพร่
1) จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 344-349.
2) ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 261-264.

ประวัติ
ศิลาจารึกวัดศรีเมืองนี้ มีหลักฐานเดิมปรากฏอยู่คู่กับสำเนาจารึกว่าเดิมได้มาจากวัดศรีสุพรรณ หมู่ที่ 10 ตำบลท่าบ่อ อำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคาย นายแสง ทะรังษี ปลัดอำเภอซ้าย เป็นผู้ทำสำเนาส่งมาให้หอสมุดแห่งชาติ และต่อมาศิลาจารึกนี้ได้ย้ายไปอยู่ที่วัดศรีเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย เมื่อเจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือ ภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร เดินทางไปสำรวจเอกสารโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518 ได้พบจารึกนี้อยู่ที่วัดศรีเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย

พระธรรมไตรโลกาจารย์ (รักษ์ เรวโต)
ตำแหน่ง ฝ่ายปกครอง
เจ้าอาวาสวัดศรีเมือง
สมณศักดิ์
๘ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๙๐ เป็น พระราชาคณะชั้นสามัญ ที่ พระวิชัยมุนี ขรนทีธรรมาจารย์ สังฆปาโมกข์
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ เป็น พระราชาคณะชั้นราช ที่ พระราชบัณฑิต พิพิธธรรมปรีชา ศีลาจารวิศิษฏ์ ยติคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี 
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ เป็น พระราชาคณะชั้นเทพ ที่ พระเทพบัณฑิต วิจิตรธรรมภาณี ตรีปิฏกลังการวิภูษิต ยติคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี 
๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ เป็น พระราชาคณะชั้นธรรม ที่ พระธรรมไตรโลกาจารย์ ปรีชาญาณดิลก ตรีปิฎกคุณาลงกรณ์ ยติคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
วัด    วัดศรีเมือง
ท้องที่    หนองคาย
สังกัด    ธรรมยุติกนิกาย

“พระธรรมไตรโลกาจารย์” (รักษ์ เรวโต) อดีตที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 9 (ธรรมยุต) และอดีตเจ้าอาวาส วัดศรีเมือง ต.ในเมือง อ.เมือง จ.หนองคาย ผู้จัดตั้งโรงเรียนสอนพระปริยัติธรรม แผนกบาลี เป็นแห่งแรกของจังหวัด
เป็นพระสังฆาธิการที่มีความเคร่งครัดในธรรมวินัยอย่างสูง กอปรด้วยจริยวัตรอันงดงาม มีใจเอื้ออารี

มีนามเดิมว่า รักษ์ มีวรรณดิษฐ์ เกิดเมื่อวันที่ 17 เม.ย.2450 บ้านเดิมอยู่ที่บ้าน ขุนตรา ต.ศรีฐานเหนือ อ.เมือง จ.นครเวียงจันทน์ ในสมัยนั้นอายุ 5 ขวบ เรียนหนังสือไทยและหนังสือลาว รวมทั้งได้เรียนหนังสือธรรมะ-หนังสือขอมเพิ่มเติม จึงมีความรู้เทียบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4

ต่อมาได้เรียนภาษาฝรั่งเศสที่โรงเรียน วัดจันทบุรี ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครเวียงจันทน์ แต่เรียนอยู่ 1 ปี ต้องเลิกเรียน บิดาจึงนำไปบรรพชาที่วัดขุนตรา ตาแสง (ตำบล) ศรีฐาน มีพระอธิการคำหล้า เป็นพระอุปัชฌาย์ มีโอกาสได้เรียนบาลีกับท่านอาจารย์มหาแก้ว ที่วัดจันทบุรี เป็นเวลา 3 ปี

พ.ศ.2465 ประสงค์จะเข้าไปเรียนพระปริยัติธรรมที่กรุงเทพฯ เดินทางถึงบางกอก ได้ถวายตัวเป็นศิษย์กับพระธรรมธีรราชมหามุนี (จันทร์ สิริจันโท) เจ้าอาวาสวัดบรมนิวาส ก่อนขอทำญัตติกรรมเป็นธรรมยุต
พ.ศ.2468 สอบได้นักธรรมชั้นตรีและเปรียญธรรม 3 ประโยค


เมื่ออายุครบ 21 ปี เข้าพิธีอุปสมบท เมื่อวันที่ 15 มิ.ย.2470 ที่วัดบรมนิวาส ต.ถนนรองเมือง อ.ปทุมวัน จ.พระนคร มีพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ เป็นพระอุปัชฌาย์, พระอมราภิรักขิต เป็นพระกรรมวาจาจารย์, พระครูวินัยธร เป็นพระอนุสาวนาจารย์ และเจ้าจอมมารดาทับทิม วังมหานาค (สะพานขาว) เป็นผู้ถวายความอุปถัมภ์ในการอุปสมบท

ปี พ.ศ.2472 ท่านเดินทางมาทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้บิดาที่ล่วงลับ ณ นครเวียงจันทน์

เมื่ออุทิศส่วนกุศลแล้วเสร็จ เจ้าเมืองคำผา ญาติฝ่ายมารดา ได้ขอให้มาเป็นครูสอนบาลี อยู่นครเวียงจันทน์จึงขออนุญาตและกราบลาพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ มาอยู่จำพรรษาที่วัดจันทบุรี 1 พรรษา

พ.ศ.2474 ได้รับแต่งตั้งจากพระธรรมเจดีย์ (จูม พันธุโล) เจ้าคณะมณฑลอุดรธานี วัดโพธิสมภรณ์ อ.เมือง อุดรธานี ให้เป็นอาจารย์สอนบาลีไวยากรณ์วัดโพธิสมภรณ์

พ.ศ.2476 พระครูศีลสารวิสุทธิ์ เจ้าคณะจังหวัดหนองคาย ฝ่ายมหานิกาย ได้เดินทางไปยังวัดโพธิสมภรณ์ เพื่อขอให้ไปเป็นอาจารย์สอนบาลีไวยากรณ์ ที่ จ.หนองคาย ประจำอยู่ที่วัดศรีเมือง หรือวัดเมืองหนอง ซึ่งเป็นวัดธรรมยุตแห่งแรกใน จ.หนองคาย

จึงจัดตั้งโรงเรียนบาลีไวยากรณ์ขึ้นเป็นครั้งแรก โดยมีพระภิกษุ-สามเณร เข้ามาศึกษาเล่าเรียนหลายรูป

ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2490 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระวิชัยมุนี พ.ศ.2500 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพบัณฑิต พ.ศ.2521 เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมไตรโลกาจารย์

และเมื่อวันที่ 11 ก.ค.2531 ดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 9 (ธรรมยุต)

พระธรรมไตรโลกาจารย์ มีความรู้พิเศษรอบด้าน อาทิ ภาษาฝรั่งเศส วิชาการไฟฟ้า เครื่องจักรกล และก่อสร้าง เป็นต้น

ส่วนวิทยฐานะในทางสงฆ์ อาทิ นักธรรมชั้นเอก เปรียญธรรม 4 ประโยค การเทศนาอบรมประชาชนในเรื่องศีลธรรม ความชำนาญการในการเป็นครูสอนบาลีไวยากรณ์กว่า 30 ปี

พ.ศ.2547 มรณภาพอย่างสงบ สิริอายุ 98 ปี พรรษา 77 โดยชาวจังหวัดหนองคาย จัดพิธีพระราชทานเพลิงอย่างสมเกียรติ
ข้อมูลkhaosod,sangkhatikan,วิกิพีเดีย