หูยาน กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จ.ลพบุรี พิมพ์จิ๋ว เนื้อชินเงิน

บันทึกจากคำของนายแดง เงินมาอยู่ แพทย์แผนโบราณบ้านข้างวังโบราณ อ.เมือง จ.ลพบุรี สัมภาษณ์เมื่อปี ๒๔๙๗ (ขณะนั้นนายแดงอายุ ๗๗) ว่า ในปีนั้นพระยากำจัดโสณฑ์ทุจริตเป็นเจ้าเมืองลพบุรี นักโทษเรือนจำจังหวัดลพบุรีลักลอบขุดโดยการรู้เห็นของผู้ใหญ่และผู้คุมเรือนจำ พระที่ขุดได้มีพระหูยาน พระร่วง พระหลวงพ่อจุก พระหลวงพ่อแขก พระนารายณ์ทรงปืน พระซุ้มกระรอกกระแต พระเขมรคางคน พระเขมรผมเวียน พระเขมรผมหวี พระนาคปรกแบบต่างๆ ฯลฯ ( ที่มา “พระหูยานลพบุรี” โดย "ตรียัมปวาย" พิมพ์แจกงานศพนางไสว พรหมวิทักษ์ ๒๒ พ.ค.๒๕๒๐ )

นับแต่นั้นก็มีการลักลอบขุดเรื่อยมา จนกระทั่งมีการแตกกรุครั้งใหญ่ เมื่อ พ .ศ. ๒๕๐๘ พระที่ได้ในคราวนี้ล้วนเป็นพระที่มีผิวปรอทขาวสดใสสวยงาม เรียกกันว่า พระกรุใหม่

ดังที่ได้เคยนำเสนอไปแล้วว่า พระหูยานกรุใหม่ที่จริงก็สร้างพร้อมๆกับพระกรุเก่า หากแต่บรรจุอยู่ในไหโบราณจึงสัมผัสกับความชื้นน้อย ส่วนหนึ่งอยู่รวมกับเทวรูปหรือพระพุทธรูปเนื้อสัมฤทธิ์จึงมีสนิมเขียว หรือ ที่เรียกว่าสนิมหยกติดอยู่บนผิวพระ บางองค์มีคราบปรอทสีเหลืองเรื่อๆบนผิวงดงามมาก เรียกว่า ปรอทน้ำทอง ซึ่งมีค่านิยมสูงเพราะงดงามเป็นที่ต้องการของนักนิยมพระ

พระหูยานนอกจากจะมีพิมพ์ที่พระพักตร์เครียดแบบบายน แล้วยังมีแบบที่มีพระพักตร์แย้มยิ้ม ที่หายากมาก คือ แบบบัวสองชั้น และแบบที่มีซุ้มรัศมีแฉก

มีพระหูยานอีกแบบหนึ่งที่นับว่าหาได้ยากที่สุด มีขนาดเล็กมาก ฐานกว่างประมาณ ๑.๗ ซม. และสูงจากฐานถึงยอดพระเกศเพียง ๔ ซมเท่านั้น