พระคง กรุวัดพระคง จ.ลำพูน

ช่วงเวลาก่อนปี 2516 ที่จะเขียนหนังสือชุดนพคุณ คุณเชียรเคยถามท่านเจ้าคุณญาณมงคล เจ้าอาวาสวัดมาวัน ท่านบอกว่าพระคงมีมากมายเหลือเกิน ไม่ว่าจะขุดได้พระที่ไหน พระคงเหมือนยาดำแทรกอยู่ทุกกรุ

พบกระทั่งในกรุต่างบ้าน เช่นกรุบ้าน-ก้อทุ่ง ลำพูน กรุต่างเมืองเช่นที่อำเภอลอง จังหวัดแพร่

ท่านเจ้าคุณสันนิษฐาน พระคงเป็นพระที่จำเป็นสำหรับบ้านเมืองสมัยโบราณ ผู้ครองแคว้นคงทำสืบต่อกันมา

ฝีมือที่สร้างพระคง ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดย์ เชื่อว่าเป็นฝีมือมอญ สร้างกว่าพันปี ดูจากภาพพระคง พระพักตร์กว้าง คางเหลี่ยม แสดงคุณสมบัติของความเข้มแข็ง ส่อว่าเป็นนักรบผู้มีพลัง องค์พระทุกส่วนสัดล่ำสันแข็งแรง กริยายังแข็งกระด้าง สังเกตจากข้อศอกที่หักศอกเฉียบพลัน เป็นที่มาของคำว่า “แข็งข้อ”

ต่างจากพระพิมพ์อื่นในชุดลำพูนด้วยกัน

ใบโพธิ์บุผนังข้างองค์พระตอนบน เรียงไว้งาม ไม่เว้นช่องว่างมากนัก เป็นการบอกให้รู้ว่าเป็นใบโพธ์ให้ร่มแก่ผู้ที่นั่งอยู่ใต้ต้นโพธิ์นั้น ฝีมือสร้างใบโพธิ์งามที่สุด เหมือนใบจริง

กิ่งโพธิ์ก็ทำไว้อ่อนช้อยงดงาม กิ่งคดไปคดมาจนทำให้รู้สึกว่า ลมพัดจนใบโพธิ์สั่น อ่านอักษรภาพได้ความหมายว่า “เย็น” เมื่อลมพัดก็ย่อมมีความเย็นเป็นธรรมดา

ฐานที่ประทับองค์พระ ช่างสร้างอย่างวิจิตรละเอียดลออ มีความหมายถึงรากฐานที่มั่นคงแข็งแรง

รวมรายละเอียดในองค์พระคง อ่านความหมายได้ว่า “สมัยนั้นทหารเข้มแข็ง สามารถให้ความร่มเย็นเป็นสุข บ้านเมืองมั่นคงสุขสมบูรณ์ดี”

คุณเชียรเป็นผู้เริ่มทฤษฎี สีพระที่แตกต่างเกิดจากความร้อน...การเผาพระคงใช้วิธีเติมความร้อนทีละน้อย ให้เวลาความร้อนรุ่นแรกแทรกซึมเข้าไปในเนื้อ เนื้อพระมีว่านเป็นสิ่งสื่อความร้อน เปิดช่องว่างให้ความร้อนผ่านไปได้

สังเกตพระสกุลลำพูนส่วนมาก เนื้อข้างในมักจะละลายเชื่อมกันเหมือนเนื้อแก้ว ข้อที่แตกต่างจากเนื้อพระรอด เนื้อผิวพระรอดฟ่ามคล้ายผิวว่านแห้ง มีลายในเนื้อ เนื้อผิวพระคง เปื่อยเห็นรอยถูกน้ำทำลาย ไม่มีลายในเนื้อ