พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือ พระแก้วมรกต เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของประเทศไทย ปัจจุบันประดิษฐานในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (หรือวัดพระแก้ว) ในพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพมหานคร
พระแก้วมรกตเป็นพระพุทธรูปที่แกะสลักจากหยกอ่อนเนไฟรต์สีเขียวดั่งมรกต เป็นพระพุทธรูปสกุลศิลปะก่อนเชียงแสนถึงศิลปะเชียงแสน หลักฐานที่ตรงกันระบุว่าพบครั้งแรก ประดิษฐานอยู่ในเจดีย์วัดป่าญะ ตำบลเวียง เมืองเชียงราย (ปัจจุบันคือ วัดพระแก้ว อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย) ในพุทธศักราช 1977 องค์พระเจดีย์เกิดพังทลาย จึงพบพระพุทธรูปพอกปูนลงรักปิดทอง จึงอัญเชิญไว้ในวิหาร ต่อมาปูนบางส่วนเกิดกะเทาะออก เห็นเป็นเนื้อรัตนมณี จึงกะเทาะปูนออกทั้งองค์ เห็นเป็นเนื้อหยกสีมรกตทั้งองค์
พญาสามฝั่งแกนแห่งเชียงใหม่ทราบข่าวการค้นพบพระแก้วจึงเชิญมาประดิษฐานที่เชียงใหม่ ตำนานหลายแห่งระบุตรงกันว่าช้างทรงพระแก้วมรกตไม่ยอมเดินสู่เชียงใหม่ แต่ในรายละเอียดกลับระบุไม่ตรงกัน บ้างก็ว่าหลังจากนั้นจับฉลากได้ชื่อเมืองลำปาง บ้างก็ว่าช้างวิ่งไปทางลำปางทุกครั้งเมื่อถึงทางแยก แต่ท้ายที่สุด พระแก้วมรกตถูกประดิษฐานไว้ที่วัดพระแก้วดอนเต้า
พุทธศักราช 2025 พระเจ้าติโลกราชอัญเชิญพระแก้วมรกตมาไว้เชียงใหม่ ประดิษฐานที่โลหะปราสาทและวัดเจดีย์หลวงตามลำดับ ต่อมาพุทธศักราช 2091 พระเจ้าไชยเชษฐา อัญเชิญพระพุทธรูปสำคัญของเชียงใหม่ไปยังหลวงพระบาง รวมถึงพระแก้วมรกต
พุทธศักราช 2103 พระเจ้าไชยเชษฐาย้ายเมืองหลวงมายังเวียงจันทน์ และเชิญพระแก้วมรกตมาด้วย ประดิษฐานที่หอพระแก้วเวียงจันทน์ ต่อมาพุทธศักราช 2322 เวียงจันทน์เสียเมืองแก่กองทัพธนบุรี พระแก้วมรกตและพระบางจึงถูกเชิญมากรุงธนบุรี ครั้งนั้นประดิษฐานไว้ที่วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร ต่อมาในสมัยรัชกาลที่หนึ่ง พระแก้วมรกตถูกอัญเชิญข้ามฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยามาประดิษฐานที่วัดพระศรีรัตนศาสดารามจนถึงปัจจุบัน
องค์ประกอบของเครื่องทรงชุดปัจจุบัน
ฤดูหนาว - ใช้อัญมณีในการจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาว ชุดใหม่ รวมทั้งหมด 15,868 เม็ด น้ำหนัก 2,863.44 กะรัต น้ำหนัก 572.68 กรัม น้ำหนักลงยา 27.69 กรัม น้ำหนักทองสุทธิ 5,579.50 กรัม รวมน้ำหนักเครื่องทรงพระพุทธมณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาวชุดใหม่ 6,179.87 กรัม
ฤดูร้อน - ใช้อัญมณีในการจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูร้อน ชุดใหม่ รวมทั้งหมด 6,297 เม็ด น้ำหนัก 2,132.81 กะรัต น้ำหนัก 426.56 กรัม น้ำหนักลงยา 166.24 กรัม น้ำหนักทองสุทธิ 7,145.00 กรัม รวมน้ำหนัก 7,737.80 กรัม
ฤดูฝน - ใช้อัญมณีในการจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูฝน ชุดใหม่ รวมทั้งหมด 15,388 เม็ด น้ำหนัก 694.98 กะรัต น้ำหนัก 139.00 กรัม น้ำหนักลงยา 153.54 กรัม น้ำหนักทองสุทธิ 7,913.84 กรัม รวมน้ำหนัก 8,206.38 กรัม
ข้อมูลวิกิพีเดีย