พระพุทธปฏิมาประธานศิลปสุโขทัย (หลวงพ่อแพ) วัดบุคคโ่ล กรุงเทพมหานคร

วัดบุคคโลสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาประมาณปี พ.ศ. 2300–2310
และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาในปี พ.ศ. 2320
ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในรัชสมัยรัชกาลที่ 4 
โดยเจ้าอุบลวรรณา พระธิดาในพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์

ทรงเรือทอดพระเนตรเห็นวัดบุคคโลทรุดโทรมมาก
จึงทรงปฏิสังขรณ์อุโบสถและวิหาร แล้วจึงได้มีการเปลี่ยนชื่อวัดใหม่
เรียกว่า วัดอุบลวัน แต่ชาวบ้านเรียกติดปากว่า วัดบุคคโล

ในวิหารประดิษฐาน หลวงพ่อแพเป็นพระพุทธรูปสุโขทัยหมวดใหญ่
หล่อสัมฤทธิ์ปางมารวิชัย ขนาดหน้าตัก 1.85 เมตร
ประวัติว่าเป็นพระพุทธรูปที่ลอยมากับแพ วนมาอยู่หน้าวัดหลายวัน
ชาวบ้านได้ทำพิธีอัญเชิญขึ้นมาประดิษฐาน นิยมมากราบไหว้ขอพร
เพื่อให้ทำมาค้าขายเจริญรุ่งเรือง สมความปรารถนา

สิ่งที่น่าสนใจคือ หลายวัดๆ ในแถบนี้มีโบราณวัตถุที่สามารถย้อนไปได้
ถึงสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย เช่น พระพุทธรูปที่วัดแจงร้อน
หรือจิตรกรรมฝาผนังที่วัดช่องนนทรี

ที่นี่แม้จะดูแล้วก็น่าจะเก่าประมาณ ร. 3 ดูจากตัวอาคารและพระประธานหลังสุด
ก็ยังใช้คตินิยมสมัยอยุธยาในการตั้งประธานจำนวนมากบนฐานเดียวเดียวกัน
ดังนั้นพระที่เหลืออาจจะเป็นพระอยุธยาทั้งหมดก็ได้

คำถามคือ เรื่องเจ้าอุบลวรรณาทรงเรือมาเห็นวัดทรุดโทรมเลยให้ปฏิสังขรณ์นั้น
เป็น fact หรือตำนานที่ชาวบ้านเล่าต่อกันมา หรือมีใครใส่มาในสมัยหลัง
ก็นะ ในความคิดแบบวิทยาศาสตร์ เวลาได้ยินอะไร เราต้องเอ๊ะไว้ก่อน

 รัชกาลที่ 4 เปลี่ยนชื่อวัดบุคคโล เป็นวัดอุบลวัน มีบันทึกในพงศาวดาร
อันนี้เป็น fact แน่ๆ แปลว่าในช่วงที่ทรงครองราชย์  พ.ศ. 2394 -2411
วัดนี้ต้องสมบูรณ์แล้ว แปลว่าการบูรณะต้องย้อนหลังไปอย่างน้อย 10 ปี
ต้องเริ่มอย่างน้อยในราว พ.ศ. 2400 เป็นอย่างช้าที่สุด

เจ้าอุบลวรรณาลงมากับเจ้าหลวงตังแต่เด็กมีบันทึกพอจะเชื่อถือได้
หากท่านเกิดในปี พ.ศ. 2388 ในปีที่มีการบูรณะ ท่านน่าจะมีอายุเพียง12 ปี 
ที่สำคัญคือเจ้าประเทศราชเชียงใหม หรือบุตรสาวอย่างเจ้าดารารัศมี
ยังไม่เคยมีประวัติว่าเคยบูรณะวัดใดในกรุงเทพ เจ้านางน้อยๆ จะคิดได้หรือ

เพราะตอนนั้นกรุงเทพมองเชียงใหม่ว่าเป็นเพียงรัฐประเทศราช
การทำสิ่งใดที่เกินหน้าเกินตา คนสมัยก่อนมักจะไม่คิดทำ

จุดตายคือเจดีย์ทรงปรางค์ท้ายวิหารที่เป็นพระราชนิยมในสมัยรัชกาลที่ 3
แปลว่าการบูรณะต้องเสร็จมากก่อนหน้านั้นระยะหนึ่งแล้ว
เพราะในสมัยรัชกาลที่ 4 เจดีย์เปลี่ยนเป็นแบบทรงลังกา
วัดจะต้องบูรณะเสร็จมาก่อนปี พ.ศ. 2394 แล้ว

แล้วทำไมรัชกาลที่ 4 เปลี่ยนชื่อวัดบุคคโลเป็นอุบลวัน
สิ่งนี้น่าจะมองเห็นได้จากลายดอกบัวหน้าจั่วของวิหาร
คำว่าบุคคโลนั้นมีความหมายอย่างไรกับดอกบัวในภาษามอญ
อันเป็นพื้นที่อยู่อาศัยแถวนี้มาตั้งแต่เริมต้นกรุงรัตนโกสินทร์

เป็นปริศนาที่ยังไม่มีใครตอบได้

นั่นคือทั้งหมดที่มาวัดนี้ ในวันส่งท้ายปีเก่า พ.ศ. 2566
เพื่อที่จะบันทึกไว้ว่า เป็นอีกหนึ่งวัดในกรุงเทพที่มีการอัญเชิญ
พระพุทธรูปสมัยสุโขทัยลงมาเป็นพระประธานในวิหาร
ซึ่งเป็นสิ่งที่นิยมกันมากในสมัยต้นรัตนโกสินทร์  
 
ยังมีวัดอีกมากมายให้เราไปตามรอย เพียงแต่ปัญหาสำคัญคือ
หลายวัดมักจะปิดโบสถ์ จึงยากที่จะหาช่วงเวลาที่จะเข้าไปถ่ายพระประธานได้
เป็นปัญหาใหญ่เพียงปัญหาเดียวที่มีตลอดมา ในซีรีย์การตามหา
พระประธานสมัยสุโขทัยในกรุงเทพมหานครและจังหวัดใกล้เคียง

รายนามเจ้าอาวาส
พระครูธรรมสารวิทย์ (ยงค์) 2480–2500
พระอธิการชุบ ปภาโส 2501–2508
พระอธิการต่อม ฐิตปุญโญ 2512–2519
พระปลัดแพว ธมฺมาสโย 2520–2535
พระครูพิศาลถิรธรรม (สมพร) 2540 องค์ปัจจุบัน
ข้อมูลbloggang,วิกิพีเดีย